Những điều cơ bản cần biết về bida

BIDA LÀ GÌ?

Chúng ta đã rất quen thuộc với cụm từ Bida, Bi-a hay Billiard tại Việt Nam, tuy nhiên rất nhiều người chưa thật sự hiểu rõ về nguồn gốc sự ra đời của cụm từ này tại Việt Nam. Cùng Bida Thịnh Kent giải đáp thông tin qua bài viết này nhé!

Bida hay Billiard là gì?

Billiard tại Việt Nam thường được gọi là bida hoặc bi-a (tuy nhiên từ bida trở nên thông dụng hơn, do du nhập đến Việt Nam từ thời Việt Nam thuộc Pháp, tiếng pháp là Billiard, đọc là /bijar/, khi nói sang tiếng Việt thì /jar/ đọc như /da/ hay /gia/ nên từ đó từ bida xuất hiện để chỉ bộ môn này tại Việt Nam), là một trò chơi với bi nhiều màu sắc. Người chơi dùng gậy thường gọi là cơ bida để tác động lực lên bi trên một mặt bàn phẳng, thường là trên bàn chuyên dụng gọi là bàn bida. Tùy vào từng thể loại bida có các cách tính điểm khác nhau, người chơi nào ghi được nhiều điểm hơn thì sẽ thắng. Hiện nay, có rất nhiều quán bida tại nhiều địa phương trên khắp Việt Nam. Việc chơi bida chưa bao giờ dễ dàng đến thế khi người chơi có thể dễ dàng tìm thấy quán bida gần nhất. Các quán bida hiện nay cũng trang bị đầy đủ dụng cụ (cơ, phụ kiện) cùng các trang bị giải trí hiện đại (phòng máy lạnh, phục vụ thức ăn, nước uống, cafe, nhạc…)

Thông thường, trên bàn bi-a thường có 1 quả trắng, gọi là bi cái. Người chơi phải dùng bi cái để tác động vô các bi khác trên bàn. Tùy vào thể loại bida mà có số lượng bi và loại bi trên bàn khác nhau (bài viết có giải thích về các thể loại bida ở phần sau). Bằng những động tác đẹp mắt, người chơi sử dụng phần đầu nhỏ của chiếc gậy gỗ (cơ bida) đẩy những quả bi trên bàn tác động vào nhau có chủ đích hoặc rơi xuống lỗ để tính điểm… Nếu người chơi không ghi được điểm ở lượt đánh, lượt chơi sẽ chuyển sang đối thủ. Và cứ thế tính điểm xem ai nhiều điểm hơn hoặc đánh được nhiều bi vào lỗ hơn là chiến thắng.

Lịch sử bida

Nhiều tài liệu đã chỉ ra, bida được hình thành và xuất hiện vào những năm 1340 với nhiều cái tên khác nhau, ở Pháp nó được gọi là billiard, ở Ý người ta gọi bida là biglia, hay tại Tây Ban Nha bộ môn có cái tên là villota, ở Anh nó lại được biết đến với cái tên “ball-yard” - nghĩa là trò chơi bi trên sân.

Thời kỳ đầu lúc mới xuất hiện, bida được biết đến là trò chơi giải trí chỉ dành cho giới quý tộc thượng lưu. Lúc đầu, trò chơi được chơi ngoài trời và có hình thức gần giống với việc chơi Golf (với bi và chơi trên sân cỏ xanh ngoài trời). Người chơi sử dụng chiếc gậy của mình để đánh bi xuyên qua 1 khung sắt nhỏ. Ở phía trước có dựng nhiều loại chướng ngại vật khác nhau, người giành chiến thắng là người vượt qua toàn bộ các chướng ngại vật và đánh bi vượt qua khung sắt đầu tiên.

Trải qua nhiều lần thay đổi và cải tiến về kiểu dáng và kiểu chơi của Bida đã khiến môn thể thao này được phổ biến rộng rãi hơn ở nhiều quốc gia cũng như thành phần người chơi cũng đa dạng hơn.

Sự phát triển của các dụng cụ chơi Bida

Bàn bida: Thời kỳ đầu mới xuất hiện bàn Bida bàn không được thiết kế hiện đại và có kiểu dáng như hiện nay mà nó giống như chướng ngại vật được cắt trên mặt bàn. Dần dần nó cũng được cải tiến, thay đổi để tạo thế thuận lợi cho người chơi và cách thức chơi cũng thay đổi theo.

Cơ bida hay gậy bida: Những chiếc gậy Bida thời kỳ đầu cũng giống như chiếc gậy gôn (golf) dùng trên sân cỏ, tuy nhiên điểm yếu của chiếc gậy này là nó khó điều khiển khi để bóng lăn sát vào băng do đầu của nó có kích thước lớn. Vì vậy người ta đã nghĩ ra cách thiết kế cây gậy đầu nhỏ, thon dần từ cuối cho đến đầu có hình dáng như ngày nay. Phần đầu gậy gọi là đầu cơ, phần cuối gậy là cán cơ. Ngày nay, cơ/gậy bida có nhiều mẫu mã và cách thức hoàn thiện cũng khác nhau như gậy gỗ sơn bóng, gậy bọc da, gậy cẩn đá trang trí… Giá thành của gậy cũng rất đa dạng từ bình dân đến đắt tiền tùy theo mức độ hoàn thiện và vật liệu trang trí.

Bóng bida (hay còn gọi là bi bida): thời kỳ đầu, bi bida được làm bằng gỗ sau khi đẽo gọt từ thanh gỗ lớn. Tuy nhiên đặc điểm của bi làm bằng gỗ là khá nhẹ nên không được đầm khi lăn, độ nảy của bi khi va chạm và độ bền cũng không cao. Đến tận thế kỷ 20, mới ra đời loại bi bida làm bằng đất sét nung với nhiều ưu điểm hơn như đầm khi lăn và độ bền khá cao so với bi gỗ.

Môn bida du nhập vào Việt Nam thời gian nào?

Mặc dù chưa có nghiên cứu nào xác định cụ thể thời gian chính xác bộ môn bida du nhập vào Việt Nam, nhưng có một điều chắc chắn là bida đã du nhập vào Việt Nam từ thời kỳ Pháp thuộc, theo chân người Pháp đến Việt Nam và từ từ lan rộng ra các thành phần người Việt từ quý tộc, dân đô thị… Trước năm 1975, bộ môn này đã rất phát triển tại miền Nam và xuất hiện tại nhiều đô thị, làng xã.

Tại TP.HCM có rất nhiều cơ thủ “một thời vang bóng” như: các ông Năm Thượng, Ba Y, Trần Vinh Hồng (Hồng Quốc Thanh), Chín Hồng (Đinh Phước Hồng), Bảy Hóa Thời, Long, Lê Phước Lợi… Ngày nay, bida không chỉ đã gây dựng được nền móng phổ biến rộng rãi mà ngày càng được nhiều người tìm đến như một bộ môn giải trí hấp dẫn không chỉ ở miền Nam mà khắp cả nước.